-
1 каты
1. прил.1) твёрдыйкаты матдәләр — твёрдые вещества́
сыек һәм каты ягулык — жи́дкое и твёрдое то́пливо
каты токым — твёрдая поро́да
каты җисемнәр — твёрдые тела́
2)а) твёрдый, жёсткийкаты матрац — жёсткий матра́ц
каты җир — твёрдая по́чва
каты алма — твёрдое я́блоко
каты каләм — твёрдое перо́
каты агач токымы — твёрдая поро́да де́рева
каты кыерчык — жёсткая краю́шка
б) твёрдый, жёсткий, гру́бый, заскору́злый; затверде́лый ( на ощупь)каты сөлге — гру́бое полоте́нце
каты уч төбе — заскору́злая ладо́нь
каты шеш — затверде́лая о́пухоль
3) круто́йкаты камыр — круто́е те́сто
каты пешкән йомырка — круто́е яйцо́
каты ботка — крута́я ка́ша
4)а) туго́йкаты пружина — туга́я пружи́на
каты механизм — туго́й механи́зм
каты туп — туго́й мяч
б) туго́й, кре́пкийколакка каты — туго́й (кре́пок) на́ ухо
5)а) жёсткий, кре́пкий, круто́й, си́льный ( о стихийных явлениях)каты җил чыкты — поднялся́ си́льный ве́тер
каты салкын — круто́й моро́з
каты агым — си́льное тече́ние
каты яңгыр ява башлады — пошёл проливно́й дождь
6) кре́пкий (насыщенный, сильнодействующий)каты кофе — кре́пкий ко́фе
каты чәй — кре́пкий чай
каты эчемлекләр — кре́пкие напи́тки
каты тәмәке — кре́пкий таба́к
7) перен. твёрдый, сто́йкий; желе́зный, непоколеби́мый, непрекло́нныйкаты кул — желе́зная рука́
җитәкчелеккә каты кеше кирәк — для руково́дства ну́жен твёрдый челове́к
8) перен. твёрдый, си́льный, реши́тельный, насто́йчивый, непрекло́нныйкаты тон — реши́тельный тон
каты ихтыяр — си́льная во́ля
9) жесто́кий, ожесточённый, упо́рныйкаты көрәш — ожесточённая борьба́
каты изү — жесто́кий гнёт
каты сугышлар — упо́рные бои́
10) жёсткий, стро́гийкаты график — жёсткий гра́фик
каты тәртип — стро́гая дисципли́на, жёсткий поря́док
каты срок кую — назна́чить жёсткий срок
11) перен. круто́й, стро́гий, суро́вый, жесто́кийкаты җәза — стро́гое наказа́ние
каты мөгамәлә — жесто́кое обраще́ние
каты законнар — суро́вые зако́ны
каты чаралар — круты́е ме́ры
каты шелтә бирү — дать стро́гий вы́говор
12) перен. жёсткий, кре́пкий, суро́вый, ре́зкий; гру́быйкаты сүз — кре́пкое сло́во
каты тәнкыйть — ре́зкая кри́тика
каты чыгыш — суро́вое выступле́ние
каты әйтелеш — гру́бое произноше́ние
13) перен. кре́пкий, си́льный, гро́мкий, зву́чныйбик каты тавыш — о́чень гро́мкий го́лос
14) перен. тяжёлый, мучи́тельныйкаты авыру — тяжёлая боле́знь
15) перен. скупо́й, жа́дный, прижи́мистыйакча ягына каты кеше — насчёт де́нег прижи́мист
16) перен. кре́пкий, глубо́кийкаты йокы — кре́пкий сон
17) перен. жёсткийкаты су — жёсткая вода́
•- каты бодай
- каты курай
- каты сука
- каты ягулык••каты баш (майгай) — крепкоголо́вый
каты бәгырьле — жестокосе́рдный
каты бәрелү — груби́ть, подходи́ть сли́шком стро́го (жесто́ко)
каты борын — эвф. свинья́
каты күңелле — жесто́кий, бессерде́чный, безду́шный
2. нареч.каты тоту — держа́ть стро́го (в ежо́вых рукави́цах)
1) жёстко, кре́пко, кру́то, о́чень си́льноҗил каты исә — о́чень си́льно ду́ет ве́тер
яңгыр каты ява — дождь си́льно идёт
2) перен. твёрдо, желе́зно, непоколеби́мо, непрекло́ннокаты командалык итү — кома́ндовать желе́зно
үз дигәнендә каты тора — стои́т на своём непоколеби́мо
3) перен.а) твёрдо, си́льно, реши́тельно, непрекло́ннокаты сөйләшү — говори́ть непрекло́нно
каты чыгыш ясау — выступа́ть реши́тельно
б) жесто́ко, ожесточённо, сто́йко, упо́рнокаты саклану — защища́ться сто́йко
каты сугышу — дра́ться жесто́ко
в) жесто́ко, стро́го, суро́вокаты сорау — спра́шивать стро́го
каты җәзалау — нака́зывать стро́го
тәртипне каты кую — дисципли́ну ста́вить стро́го
каты кыйнау — жесто́ко бить
4) перен. кре́пко, си́льно, ре́зкокаты тәнкыйтьләү — ре́зко критикова́ть
каты ачулану — кре́пко рассерди́ться; раскрича́ться, разозли́ться
бик каты бәхәсләшү — о́чень си́льно спо́рить
5) перен. кре́пко, си́льно, гро́мко, зву́чнокаты кычкыру — гро́мко крича́ть
6) перен. тяжело́, мучи́тельнокаты яраланган — тяжело́ ра́нен
каты авыру — мучи́тельно боле́ть
7) перен. кре́пко, глубоко́каты йоклау — кре́пко спать
каты ялгышу — глубоко́ ошиба́ться
8) твёрдо; уве́реннокаты басып йөрү — ходи́ть, ступа́я уве́ренно
9) с си́лой, си́льно3. сущ.бик каты сугу — уда́рить о́чень си́льно
1) твёрдое, жёсткоекатыга бәрелү — уда́риться о твёрдое
2) ко́ркаипи катысы — ко́рка хле́ба
-
2 ачулану
1) перех. руга́ть, брани́ть ( хлесткими словами), отруга́ть, отбрани́ть, вы́ругать, вы́бранить; заруга́ть прост.; забрани́ть, разруга́ть, разбрани́ть; (всех, многих) переруга́ть, перебрани́ть ( кого); выгова́ривать ( кому) || брань, ру́гань; выгова́риваниекаты ачулану — си́льно поруга́ть
баланы ачуланып түгел, күрсәтеп өйрәт — учи́ дете́й не выгова́риваниями, а приме́ром
2) неперех. зли́ться, разозли́ться, гне́ваться, разгне́ваться, серди́ться, рассерди́ться, раздража́ться (на кого, что)күршеләргә ачулану — зли́ться на сосе́дей
юк нәрсәгә ачулану — раздража́ться из-за пустяка́
•- ачуланган тавыш
- ачуланып алу
- ачуланып кую
- ачуланып карау -
3 күңелле
I 1. прил.1) с душо́й, с се́рдцем ( определённого свойства)ачык күңелле — с откры́той душо́й
яхшы күңелле кеше — челове́к с до́брой душо́й
2) весёлый; оживлённыйкүңелле кичә — весёлый ве́чер
күңелле әңгәмә — весёлый разгово́р
3) прия́тный; ра́достныйкүңелле тавыш — ра́достный го́лос
күңеллехәбәрләр — прия́тные ве́сти
4) оптимисти́чный, припо́днятыйкүңелле рухта — в оптимисти́ческом ду́хе
5) в составе номинативных сочет.: -ду́шный, -нра́вный, -серде́чный, -се́рдныйкиң күңелле — великоду́шный
изге күңелле — добронра́вный
саф күңелле — чистосерде́чный
2. нареч.каты күңелле — жестокосе́рдный
1) ве́село, ра́достно; оживлённокүңелле көлешү — ве́село смея́ться ( вместе)
күңелле чөкердәшү — ве́село щебета́ть; ве́село болта́ть
2) прия́тно, хорошо́хәзер яшәү күңелле — тепе́рь жить хорошо́
яхшы эшләсәң ял итүе дә күңелле — е́сли хорошо́ порабо́тать - и отдыха́ть прия́тно
3) интере́сно, заба́вно; заня́тновакытны күңелле үткәрдек — интере́сно мы провели́ вре́мя
•II сущ.; ист.доброво́лец, инсурге́нткүңеллеләр отряды — отря́д доброво́льцев
-
4 ыңгырашу
неперех.1) стона́ть, стена́ть, о́хать, кряхте́ть || стон, сто́ны, стена́ния, о́ханье, кряхте́ньеавыру бик каты ыңгыраша — больно́й си́льно сто́нет
2) перен.; разг. жа́ловаться; хны́кать, скули́тьсин гел зарланасың, ыңгырашасың — ты ве́чно жа́луешься, хны́чешь
•- ыңгырашып алу
- ыңгырашып җибәрү
- ыңгырашып кую••ыңгырашып кына — не́хотя, с большо́й неохо́той
ыңгырашп кына йөрү — е́ле-е́ле стоя́ть на нога́х, е́ле ходи́ть
См. также в других словарях:
нәгърә — иск. кит. Ачы, каты тавыш; акырыш бакырыш. НӘГЪРӘ ОРУ – Бик каты ачулану … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
камертон — Каты әйбергә сукканда билгеле бер югарылыкта тавыш чыгара торган ике япьле чәнечке сыман корыч инструмент: оркестрда музыка коралларын көйләгәндә, хор белән җырлаганда кулланыла … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кычкыру — (КЫЧКЫРЫНУ) (КЫЧКЫРЫШ) (КЫЧКЫРЫШУ) – 1. Бик көчле аваз бирү, каты яңгыравыклы тавыш чыгару 2. Кычкырту 3. Көчле тавыш белән бик нык ишетелерлек итеп әйтү яки сөйләү. Көчле тавыш белән кем. б. чакыру 4. сөйл. Яңгыравыклы тавыш белән әрләү 5. сөйл … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кыл — I. 1. Ат, сыер койрыгында, ялда, кәҗә, дуңгыз һ. б. тиресендә була торган каты чәч сыман үсенте. Кылдан ясалган, кылдан торган. Кайбер кешеләрнең битендә миң өстендә үсә торган каты төк. Каты сакал мыекның төге 2. Музыка инструментларында… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тыпырдау — (ТЫПЫРДАТУ) – 1. Каты нәрсәгә, җиргә бер бер артлы төшеп, басып, сикергәләп тыпыр тыпыр иткән тавыш чыгару. Шундый тавыш чыгарып бию, йөгерү, сикергәләү. Шундый тавыш чыгарып еш еш таму 2. Берәр эш эшләргә дәртләнеп, бер урында аякларны биетеп… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тын-көн — ТЫНЫ КӨНЕ (ТЫНЫ СӨРЕ, ТЫНЫ ӨНЕ) БЕТЕП – 1. Бик нык йөгерүдән яки әсәрләнүдән көчкә көчкә сулыш алып; сулышы кабып 2. Бик нык, бик каты. ТЫН ТАВЫШ ИШЕТЕЛМӘҮ – Тавыш тын ишетелмәү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чартнау — ф. 1. Берәр нәрсәдә ярылып киткән эз, артык тирән һәм зур булмаган ярык барлыкка килү (бөтенләй үк ватылмау). и. Кечкенә генә эз, чатнаган урын 2. сөйл. Яргалану (ирен тур.) 3. Агач, салам, печән һ. б. ш. нәрсәләрдә үзенә бертөрле шартлаган сыман … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чатнау — ф. 1. Берәр нәрсәдә ярылып киткән эз, артык тирән һәм зур булмаган ярык барлыкка килү (бөтенләй үк ватылмау). и. Кечкенә генә эз, чатнаган урын 2. сөйл. Яргалану (ирен тур.) 3. Агач, салам, печән һ. б. ш. нәрсәләрдә үзенә бертөрле шартлаган сыман … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чыкырдау — 1. Каты нәрсәләр бер берсенә тигәндә, бәрелгәндә һ. б. ш. үзенә бертөрле тавыш барлыкка килү 2. Үзенә бертөрле тавыш чыгару, кычкыру (күбрәк саескан тур.) 3. с … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
коры — с. 1. Юешләнмәгән, чыланмаган, суланмаган. Дымлы түгел, составында су парлары аз булган (һава тур.). Юеш, пычрак түгел (җир, туфрак) 2. Явымсыз, яңгырсыз; аяз, кояшлы (һава торышы тур.). Кышын була торган ачы, зыкы салкын тур. к. суык 3. Үсүдән,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тупас — (ТУПАСЛАНУ) (ТУПАСЛЫК) – с. 1. Начар, ямьсез, түбән сыйфатлы итеп, зәвыксыз эшләнгән рәв. Ямьсез, килбәтсез итеп. Бик үк оста яки җентекләп эшләнмәгән, бик гади т. корал 2. Килбәтсез, шыксыз, ямьсез. Каты, кытыршы т. йон 3. Колакка ятышсыз, калын … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге